یک تاریخ جهان در ۱۰۰ شیء

در لب‌برگردان ژاکت یا روکش کتاب «یک تاریخ جهان در ۱۰۰ شیء» در معرفی این کتاب از هفته‌نامه‌ی اکونومیست The Economist این عبارت آورده شده است که دانستنش هم برای خواندن این تاریخ ضروری است و برای خواندن هجرانی احمد شاملو، و یا هر شعر دیگری. آن عبارت این است: “A book to savour and start over” و پیشتر در یادداشت‌هایم گفته بودم که خوانش یعنی «توقف برای فکر کردن» که ترجمه‌ی این عبارت بود: stop to think .
در معنی ،To savour یا با املای آمریکایی to savor ، در فرهنگ هزاره آمده : « با لذت خوردن، با عشق خوردن، لذت بردن از؛ با لذت نوشیدن، با عشق نوشیدن؛ مزه مزه کردن، مزه‌ی … را فهمیدن» این لغت ترکیباتی هم دارد. در فرهنگ لِرنِر آکسفورد آمده «۱٫ لذت بردن از مزه و طعم چیزی، خصوصاً با آرام آرام خوردن و نوشیدن آن. ۲٫ لذت بردن از یک احساس یا تجربه به تمامی.» اما to start over یعنی از نو یا دوباره شروع کردن کاری، یا برگشتن و از سر گرفتن آن کار.
برای معنی to savour در ادبیان فارسی «مزیدن» را داریم. در فرهنگ معین آمده: «مزیدن: مزه کردن، چشیدن» یک نمونه از کتاب عاشقانه‌ی ویس و رامین شاهد می‌آورد: بنفشه بر دو زلفت کی گزیدی؟ / طبرزد با لبانت کی مزیدی؟ (طبرزد / تبرزد: قند سوخته یا کارامل. معین). اما در مثنوی مولوی مزیدن خیلی خوشترست. در دفتر سوم، در حکایت «ملاقات آن عاشق با صدر جهان» این بیت‌ها آمده درباره ی زمین و آسمان:
پس زمین و چرخ را دان هوشمند / چون که کار هوشمندان می‌کنند
گرنه از هم این دو دلبر می‌مزند / پس چرا چون جفت در هم می‌خزند
بی زمین کی گل بروید وارغوان / پس چه خیزد زآب و تاب آسمان.
این مقدمه چینی درازدامن برای این بود که بگویم خوانش، این‌جا خوانش شعر شاملو، مزیدن بارها و بارهای اتم به اتم این شعرست. مزه‌دار شکل خوردن بستنی مزیدن ، یعنی لیس زدن آن است و بهترین شکل خوردن شکلات کاکاﺋویی؟ …
♣ راوی و شاعر و شاملوــــــــــــ وقتی شعری می خوانیم با راوی یا سخنگوی شعر رو به روییم نه با شاعر. می خواهد شاملو باشد یا دیگری. شما در شعر دنبال کی میگردید؟ خودتان یا شاعر؟ شما خواننده اید نه منتقد یا تاریخ نگار شعر یا مقاله نویس یا شاعرشناس و خیلی چیزهای دیگر از این جور چیزها. لطفن برگردیم به شعر نه به شاعر. برگردیم به همان هجرانی نه به همه ی شعرهای شاملو.
♣ همه می دانیم گل نرگس چه گلیست . آن را بوییده ایم و خوش شده‌ایم. اما این جا گل نرگسی «حضور» دارد، پیش روی ما یا در دست‌های ما. شما چه طوری به آن نگاه می‌کنید؟ مثل رهگذرها؟ مثل گیاه شناس یا نقاش؟ ما می خواهیم مثل گیاه شناس- نقاش به این شعر نگاه کنیم. همه چیز این گل و فقط همین گل را. نه نرگس چون نرگس یا گل چون گل را.
می خواهیم این گل را، این شعر را، اتم به اتم نگاه کنیم، آن را مزه مزه کنیم، بارها و بارها. لطفن قورت ندهید. شعرست نه شکم پرکن.
ع.پاشایی

http://bamdadesari.ir/?p=827

حکومت , افلاتون

افلاتون در رساله‌ی معروفش آرمان‌شهر سعادت و نجات انسان را در اين می‌بيند که حکومتی از خردمندان بر جوامع بشری حاکم شود . دولتی فرضی از خردمندان تشکيل می‌دهد اما شاعران را در کابينه‌ی خود نمی‌پذيرد و یک قلم آنها را می‌گذارد کنار . گوستاو يانوش می‌نويسد:
« من به کافکا گفتم قبول اين نکته برايم ممکن نيست » کافکا گفت: « درک قضيه خيلی هم آسان است. حکومت، حکومت است : چه حکومت زور باشد چه حکومت زر باشد چه اهل خرد و بايد قبول کرد که ناچار حياتی‌ترين هدف هر حکومتی اين است که قدرت و حاکميتش را حفظ کند. اگر اين را نپذيريم معلوم می‌شود کلمه‌ی « حکومت » را درست معنی نکرده ايم. حاکميت شعور هم مشمول همين قاعده است و افلاتون هم از حکومت دم می‌زند و حسابش هم کاملاً روشن است. شاعران را به کابينه‌اش راه نمی‌دهد چون هدف شعر تغيير بنيادی جهان است و درست به همين علت هر حکومتی به خودش حق می‌دهد شاعر را عنصری ناباب و خطرناک تلقی کند.






از کتاب «درباره‌ی هنر و ادبیات» گفتگوی ناصر حریری با احمد شاملو

بالاخره کدام يک جهان را نجات خواهد داد؟ هنر يا سياست !

ــ بالاخره کدام يک جهان را نجات خواهد داد؟ هنر يا سياست يا آميزه‌یی از اين هر دو ـ که در آن صورت ای بسا هم جلاد پرورده شود هم منجی!

ــ منجی جهان کسی است که ضرورت هنر را درک کند. ضرورت هنر را برای محقق کردن رسالت هنر. قدرت‌طلبی که چنگ می‌نوازد يا شعر می‌گويد يا نقاشی می‌کند هنر را به ريشخند می‌گيرد. علتش هم کاملاً روشن است. من دوست ندارم به گفته‌ی صاحب‌نامان استناد کنم ولی نمی‌خواهم از تحليلی که کافکا در اين مورد کرده چشم بپوشم.
کافکا از شعر تعاريف درخشانی ارائه کرده است . در مقايسه ی موسيقی و شعر می گويد: « لذت پيچيده‌یی که از موسيقی حاصل می‌شود لذت خطرناکی است اما شعر می‌کوشد پيچيدگی لذت را از بين ببرد و آن را به سطح هوشياری برساند و انسانی کند. موسيقی زندگی احساسی را دو چندان می‌کند اما شعر به آن مهار می‌زند و اعتلايش می دهد.» می‌گوید: «شعر سفری است به مقصد کشف حقيقت و رازی برتر از حقيقت وجود ندارد. » جای ديگر گفته است: « شاعر، متعهدِ اين وظيفه است که انسان تنهای وحشتزده از مرگ مقدر را به زندگی جاودانه هدايت کند.»

از کتاب «درباره‌ی هنر و ادبیات» گفتگوی ناصر حریری با احمد شاملو